Parasomnia (Gece Terörü) Nedir, Belirtileri, Tedavisi
Uyku, bedenimizin ve zihnimizin yenilendiği bir süreçtir. Ancak bazı bireyler için uyku, dinlenmek yerine korkutucu ve rahatsız edici bir deneyime dönüşebilir. Parasomnia, uyku sırasında olağandışı davranışların, hareketlerin veya deneyimlerin ortaya çıktığı bir uyku bozukluğu grubudur. Gece terörü (uyku terörü) ise parasomnianın en yaygın ve rahatsız edici türlerinden biridir.
Bu yazıda parasomnia nedir, gece terörü nasıl oluşur, belirtileri nelerdir ve nasıl tedavi edilir sorularına ayrıntılı şekilde yanıt vereceğiz.
Parasomnia Nedir?
Parasomnia, bireyin uyku sırasında bilinç dışı davranışlar sergilediği, genellikle rahatsız edici ve bazen tehlikeli olabilen bir grup uyku bozukluğuna verilen genel isimdir.
📌 Parasomnia Türleri:
🔹 Gece Terörü (Uyku Terörü – Night Terrors): Korkuyla aniden uyanma, bağırma ve panik haliyle karakterizedir.
🔹 Uyurgezerlik (Somnambulizm): Kişinin uykuda yürüyüp hareket ettiği bir durumdur.
🔹 Uyku Konuşması (Somnilokuy): Uykuda bilinçsizce konuşma veya mırıldanma.
🔹 Uyku Felci (Karabasan): Kişinin uyanık hissetmesine rağmen hareket edememesi ve halüsinasyonlar görmesi.
🔹 Bruksizm (Diş Gıcırdatma): Uyku sırasında dişleri sıkma veya gıcırdatma.
🔹 REM Uyku Davranış Bozukluğu: Kişinin rüya görürken rüyadaki hareketleri fiziksel olarak gerçekleştirmesi.
Parasomnialar, uykunun farklı evrelerinde meydana gelebilir ve genellikle kişinin bu olayları hatırlamamasıyla karakterizedir.
Gece Terörü (Uyku Terörü) Nedir?
Gece terörü (night terror), bireyin uyku sırasında aniden çığlık atarak, panikle veya korku içinde uyanması ile kendini gösteren bir parasomnia türüdür.
📌 Gece Terörü Hangi Uyku Evresinde Görülür?
- Genellikle uykunun derin evresi olan NREM (Non-Rapid Eye Movement) sırasında ortaya çıkar.
- REM uykusunda görülen kabuslardan farklı olarak, gece terörü sırasında kişi rüyasını hatırlamaz ve sabah uyandığında ne olduğunu bilmez.
📌 Kimlerde Görülür?
- Çocuklarda daha yaygındır (özellikle 3-12 yaş arası).
- Yetişkinlerde de görülebilir, ancak daha nadirdir ve genellikle stres, travma veya psikiyatrik hastalıklarla ilişkilidir.
Gece Terörünün Belirtileri
Gece terörü, normal kabuslardan farklıdır. Kabus gören biri uyandığında rüyasını hatırlayabilir ve kendini hızla toparlayabilir. Ancak gece teröründe kişinin bilinci tam olarak yerine gelmez ve korku hali uzun sürebilir.
🔴 Başlıca Belirtiler:
✅ Uykudan aniden çığlık atarak veya panikle uyanma
✅ Gözlerin açık olmasına rağmen bilinçsiz olma hali
✅ Yataktan kalkıp kaçmaya veya bir şeylerden saklanmaya çalışma
✅ Yoğun korku ve huzursuzluk
✅ Hızlı nefes alma ve kalp çarpıntısı
✅ Terleme ve titreme
✅ Sabah uyandığında olayı hatırlamama
📌 Ne Kadar Sürer?
Gece terörü genellikle 1-10 dakika arasında sürebilir, ancak bazı vakalarda 30 dakikaya kadar devam edebilir.
📌 Ne Sıklıkla Olur?
- Çocuklarda haftada birkaç kez görülebilir ve yaş ilerledikçe azalır.
- Yetişkinlerde genellikle yoğun stres veya travmatik olaylardan sonra ortaya çıkar.
Gece Terörünün Nedenleri Nelerdir?
Gece terörüne tam olarak neyin sebep olduğu bilinmemekle birlikte, beyindeki uyku düzeninin bozulmasıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Başlıca Nedenler:
🛑 Çocukluk Dönemi Faktörleri
- Beynin olgunlaşma sürecinde olması
- Uykunun düzenlenmesiyle ilgili sinir sisteminin tam gelişmemesi
🛑 Stres ve Anksiyete
- Günlük hayatın getirdiği yoğun stres
- Aile içi sorunlar veya okul baskısı
🛑 Uyku Bozuklukları
- Uykusuzluk ve düzensiz uyku saatleri
- Uyku apnesi veya horlama
🛑 Travma ve Psikolojik Etkenler
- Geçmişte yaşanan travmalar
- PTSD (Travma Sonrası Stres Bozukluğu)
🛑 Genetik Faktörler
- Ailede gece terörü öyküsü varsa, bireyde görülme olasılığı daha yüksektir.
🛑 Bazı İlaçlar ve Madde Kullanımı
- Antidepresanlar ve sinir sistemi ilaçları
- Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı
Gece Terörü Nasıl Tedavi Edilir?
Çocuklarda görülen gece terörü genellikle kendiliğinden kaybolur ve tedavi gerektirmez. Ancak yetişkinlerde veya sık tekrarlayan vakalarda tedavi gerekebilir.
Evde Alınabilecek Önlemler
🔹 Düzenli Uyku Saatleri Oluşturun
- Her gün aynı saatte uyuyup uyanmak, gece terörünü azaltabilir.
🔹 Stresi Azaltın
- Günlük gevşeme egzersizleri, meditasyon ve nefes teknikleri faydalıdır.
🔹 Uyku Ortamını Güvenli Hale Getirin
- Gece terörü sırasında yataktan kalkıp koşma veya düşme ihtimali olduğu için keskin objeleri uzaklaştırın.
🔹 Çocuğunuzu Gece Terörü Sırasında Uyandırmayın
- Çığlık atsa veya panik içinde olsa bile uyandırmak daha fazla korku yaratabilir.
🔹 Uyandırma Tekniği (Scheduled Awakening)
- Gece terörü genellikle uyuduktan 1-2 saat sonra meydana gelir. Bu süreyi takip edip, çocuğu birkaç dakika önce hafifçe uyandırmak atakları önleyebilir.
Profesyonel Tedavi Yöntemleri
📌 Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
- Stres yönetimi teknikleriyle gece terörünün sıklığını azaltabilir.
📌 İlaç Tedavisi (Gerekli Durumlarda)
- Eğer gece terörü çok sık tekrarlıyorsa, doktor kontrolünde düşük doz benzodiazepinler veya antidepresanlar reçete edilebilir.
📌 Uyku Çalışmaları (Polisomnografi)
- Eğer gece terörü uyku apnesi veya diğer uyku bozukluklarıyla ilişkili ise, polisomnografi testi yapılabilir.
İzmir Psikolog ve Terapi Merkezi
