Somatoform Bozukluk Nedir?

İlgili Başlıklar;

Somatoform bozukluklar, kişinin ciddi fiziksel belirtiler yaşadığı, ancak bu belirtilerin tam olarak tıbbi bir nedeni olmadığı bir grup psikiyatrik bozukluğu tanımlar. Bu bozukluklarda kişi, fiziksel bir hastalığın belirtileri gibi hisseder ancak kapsamlı tıbbi değerlendirmeler sonucunda bu belirtilerin organik bir nedeni bulunamaz.

“Psikosomatik” ve “somatoform” terimleri bazen birbirinin yerine kullanılsa da, her ikisinin de benzer ancak farklı anlamları vardır.

Psikosomatik: Bu terim, zihinsel veya duygusal faktörlerin fiziksel hastalığa neden olduğu ya da etkilediği durumları tanımlamak için kullanılır. Örneğin, sürekli stresin mide ülserine yol açması veya anksiyetenin astım atağını tetiklemesi gibi. Psikosomatik hastalıkların fiziksel belirtileri gerçektir, ancak bu belirtilerin ortaya çıkmasında veya şiddetlenmesinde psikolojik faktörlerin de rol aldığı düşünülmektedir.
Somatoform Bozukluk: Bu, kişinin ciddi fiziksel belirtiler yaşadığı, ancak bu belirtilerin tıbbi bir nedeni olmadığı psikiyatrik bir bozukluk kategorisidir. Bu bozukluklarda belirtiler hastanın bilinçli olarak üretmediği gerçek duyusal deneyimlerdir. Örneğin, kişi gerçek ağrılar ya da baş dönmesi gibi semptomlar yaşayabilir, ancak kapsamlı tıbbi değerlendirmeler sonucunda bu belirtilerin organik bir nedeni bulunamaz.

Somatoform bozukluk, kişinin yaşadığı fiziksel belirtilerin, tıbbi bir sebep olmaksızın psikolojik stres ya da diğer psikolojik faktörlerle ilişkilendirildiği bir durumdur. Bu belirtiler genellikle stres, travma veya psikolojik sorunlara bir reaksiyon olarak ortaya çıkar.

Somatoform Bozukluk Belirtileri Nelerdir?

Somatoform bozukluğu belirtileri, kişinin somatik (fiziksel) belirtiler yaşadığı, ancak bu belirtilerin altında yatan bir tıbbi nedenin bulunmadığı durumları kapsar. Bu belirtiler, genellikle psikolojik faktörlere, özellikle de stres ve anksiyeteye bağlanır.

Somatoform belirti bozukluğunun yaygın belirtileri şunlardır:

Ağrılar: Baş ağrısı, sırt ağrısı, eklem ağrısı, karın ağrısı veya kas ağrısı gibi yaygın ve belirgin ağrılar.
Nörolojik Belirtiler: Uyuşma, titreme, konuşma veya hareket bozuklukları gibi nörolojik semptomlar.
Gastrointestinal Belirtiler: Mide bulantısı, kusma, diyare veya kabızlık gibi sindirim sistemi ile ilgili belirtiler.
Kardiyovasküler Belirtiler: Göğüs ağrısı veya kalp çarpıntısı gibi kalple ilgili belirtiler.
Solunum Belirtileri: Nefes almada zorluk, hızlı nefes alma gibi solunumla ilgili belirtiler.
Cinsel ve Üreme Sistemine Ait Belirtiler: Cinsel işlev bozuklukları veya adet döngüsü ile ilgili sorunlar.
Diğer Belirtiler: Yorgunluk, uykusuzluk, genel zayıflık hali.

Kişinin yaşadığı bu fiziksel belirtiler gerçek ve ciddidir; ancak, genellikle tıbbi değerlendirmeler sonucunda belirgin bir organik sebep bulunmaz. Bu bozukluğun tanısında önemli olan, kişinin belirtilerinden ciddi bir şekilde rahatsız olması ve bu belirtilerin günlük yaşamını engellemesidir.

Somatoform Bozukluk Sebepleri Nelerdir?

Somatoform bozukluk, psikolojik stresin veya duygusal sorunların fiziksel belirtilere dönüşmesiyle karakterize edilen bir durumdur. Bu bozukluğun kesin sebepleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörlerin bu duruma katkıda bulunduğu düşünülmektedir:

Biyolojik Faktörler: Bazı araştırmalar, somatoform belirti bozukluğu olan kişilerde beyin yapıları ve işlevlerinde farklılıklar olduğunu öne sürmektedir. Örneğin, ağrı algısını ve duygusal tepkileri düzenleyen beyin bölgelerinin bu bireylerde farklı çalıştığına dair bulgular vardır.

Genetik ve Aile Geçmişi: Aile geçmişi, somatoform belirti bozukluğu riskini artırabilir. Bir aile üyesinin bu bozukluğa sahip olması, diğer aile üyelerinin de risk altında olabileceğini gösterir.

Psikolojik Faktörler: Özellikle çocukluk döneminde yaşanan travmatik olaylar, duygusal istismar veya fiziksel istismar, bu bozukluğun ortaya çıkmasında bir risk faktörü olabilir. Ayrıca, bazı kişilik özellikleri ve duygusal tepkiler de somatoform belirti bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir.

Öğrenilmiş Davranışlar: Bazı kişiler, stresli veya travmatik durumlarla başa çıkmak için fiziksel belirtileri bilinçdışı bir şekilde kullanabilir. Örneğin, bir kişi stresle başa çıkmak için ağrıya ya da başka fiziksel belirtilere “odaklanabilir”.

Kültürel ve Sosyal Faktörler: Fiziksel belirtilerin sosyal veya kültürel olarak kabul görmesi veya teşvik edilmesi, bireylerin duygusal veya psikolojik stresi fiziksel bir belirtiyle ifade etmelerine neden olabilir.

Duygusal İşlemleme Sorunları: Somatoform belirti bozukluğu olan bireyler, duygusal tepkilerini fiziksel belirtilerle ifade edebilirler, çünkü duygusal sorunları doğrudan işlemekte veya ifade etmekte zorluk yaşayabilirler.

Somatoform Bozukluk Kimlerde Görülür?

Somatoform bozukluk, farklı yaş, cinsiyet ve kültürel gruplarda görülebilir. Ancak bazı genel eğilimler ve risk faktörleri vardır:

Yaş: Bu bozukluk genellikle yetişkinliğin erken döneminde başlar, ancak çocuklarda ve adolesanlarda da görülebilir. Semptomların başlangıcı genellikle ergenlik sonrasıdır.

Cinsiyet: Somatoform belirti bozukluğu kadınlarda erkeklere göre daha yaygın olarak görülür. Ancak, cinsiyet farkları semptomların şiddeti ve türüne göre değişiklik gösterebilir.

Psikolojik Faktörler: Travmatik yaşantılar, çocukluk döneminde yaşanan istismar veya ihmal gibi olumsuz yaşantılar, bu bozukluğun ortaya çıkmasında bir risk faktörü olabilir.

Aile Geçmişi: Ailede Somatoform belirti bozukluğu veya diğer ruhsal bozuklukların bulunması, bireyin bu bozukluğa sahip olma riskini artırabilir.

Kişilik Özellikleri: Bazı kişilik tipleri veya özellikleri, somatoform belirti bozukluğu riskini artırabilir. Özellikle nevrotik (dışa dönük olmayan) kişilik özelliklerine sahip olanlar, psikosomatik belirtilere daha yatkın olabilir.

Somatoform Bozukluk Tanısı Nasıl Koyulur?

Somatoform bozukluk tanısı koyarken öncelikle fiziksel belirtilerin altında yatan tıbbi bir nedenin olup olmadığını belirlemek gerekir. Tanı süreci genellikle şu adımları içerir:

Kapsamlı Tıbbi Değerlendirme: Hastanın belirtileri için olası organik nedenleri araştırmak adına detaylı bir tıbbi muayene yapılır. Bu aşamada, laboratuvar testleri, görüntüleme çalışmaları (MRI, CT, X-ray vb.) ve diğer tanısal testler yapılabilir.

Psikiyatrik Değerlendirme: Fiziksel belirtilerin organik bir nedeni bulunamazsa, bir psikiyatrist veya psikolog tarafından psikiyatrik değerlendirme yapılır. Bu değerlendirme sırasında hasta, ruh hali, stres seviyesi, travma geçmişi, aile geçmişi ve diğer duygusal ya da psikolojik sorunlar hakkında sorulara cevap verir.

Kriterlere Uygunluk: DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) gibi tanı kılavuzlarında belirtilen kriterlere göre değerlendirme yapılır. Somatoform belirti bozukluğu tanısı için belirli kriterlerin karşılanması gerekir. Bu kriterler arasında belirtilerin ciddiyeti, süresi ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisi yer alır.

Farklı Tanılar: Diğer olası psikiyatrik bozuklukların dışlanması önemlidir. Örneğin, majör depresyon, anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk gibi diğer durumlar da benzer belirtilere neden olabilir. Bu nedenle, bu bozuklukların dışlanması için detaylı bir değerlendirme yapılır.

Belirtilerin Süresi ve Etkisi: Genellikle, belirtilerin belli bir süre devam etmesi ve kişinin günlük yaşamını, işini veya sosyal etkileşimlerini olumsuz etkilemesi gerekmektedir.

Somatoform Bozukluk Tedavisi Nasıldır?

Somatoform bozukluk tedavisi bireye özgüdür ve genellikle birkaç tedavi yaklaşımının bir kombinasyonunu içerir. Tedavinin amacı, belirtileri hafifletmek, yaşam kalitesini artırmak ve günlük işlevselliği iyileştirmektir. İşte bazı yaygın tedavi yaklaşımları:

Psikoterapi (Bilişsel Davranışçı Terapi – BDT): Somatoform bozukluğu için en yaygın tedavi yaklaşımlarından biridir. BDT, hastaların belirtileri, stresi ve endişeyi nasıl algıladıklarını ve bunlara nasıl tepki verdiklerini anlamalarına yardımcı olabilir. Ayrıca, hastaların bu belirtilerle başa çıkmak için daha sağlıklı yollar geliştirmelerine de yardımcı olabilir.

İlaç Tedavisi: Antidepresanlar, anksiyolitikler veya diğer ruhsal bozukluklar için kullanılan ilaçlar, bazı hastalarda belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak, bu ilaçların yan etkileri olabileceği için doktor tavsiyesi olmadan kullanılmamalıdır.

Grup Terapisi: Benzer sorunları olan diğer kişilerle etkileşimde bulunmak, hastaların deneyimlerini paylaşmalarına ve destek alabilmelerine yardımcı olabilir.

Stres Yönetimi ve Gevşeme Teknikleri: Meditasyon, derin nefes alma, progresif kas gevşetme ve biofeedback gibi teknikler, hastaların stresle başa çıkmalarına ve rahatlamalarına yardımcı olabilir.

Fizyoterapi: Bazı hastalar, ağrıyı yönetmek ve fiziksel fonksiyonları iyileştirmek için fizyoterapiden yarar görebilir.

Eğitim: Hastalara ve ailelerine bozukluk hakkında bilgi sağlamak, ne bekleyeceklerini anlamalarına ve tedavi planına uyum sağlamalarına yardımcı olabilir.

Diğer Tedavi Yaklaşımları: Bazı hastalar için sanat terapisi, hareket terapisi veya diğer alternatif tedavi yöntemleri de yararlı olabilir.

İzmir Psikolog ve Terapi Merkezi

Psikolog Öykü Tekiner